Bandaríkin íhuga tolla á innfluttar sjávarafurðir – Hvaða áhrif hefur það á Ísland?

Nýlegar tillögur Clay Higgins, þingmanns frá Louisiana, um að leggja tolla á innfluttar sjávarafurðir frá löndum eins og Kína, Ekvador, Indlandi, Indónesíu og Víetnam, gætu haft veruleg áhrif á alþjóðlega fiskmarkaði og mögulega skapað tækifæri fyrir íslenskan sjávarútveg. Þessar tillögur miða að því að vernda bandaríska rækju- og krabbaveiðimenn gegn ódýrum innflutningi sem þeir telja ósanngjarnan.

Möguleg áhrif á íslenskan sjávarútveg:

1. Aukin eftirspurn í Bandaríkjunum: Ef tollar verða lagðir á sjávarafurðir frá fyrrnefndum löndum, gæti það leitt til minnkandi innflutnings þaðan. Þetta gæti skapað tækifæri fyrir íslenska framleiðendur til að auka útflutning til Bandaríkjanna, sérstaklega ef þeir geta uppfyllt kröfur markaðarins um magn og gæði.

2. Verðhækkun á sjávarafurðum: Minnkandi framboð frá Asíu og Suður-Ameríku gæti leitt til hærra verðs á sjávarafurðum í Bandaríkjunum. Þetta gæti verið hagstætt fyrir íslenska framleiðendur, þar sem hærra verð gæti aukið tekjur þeirra.

3. Aukin samkeppni á öðrum mörkuðum: Ef löndin sem verða fyrir tollum leita nýrra markaða fyrir sínar afurðir, gæti það aukið samkeppni á mörkuðum þar sem Ísland er nú þegar með sterka stöðu, eins og í Evrópu. Þetta gæti haft áhrif á verð og markaðshlutdeild íslenskra afurða þar.

Nýleg þróun í viðskiptastefnu Bandaríkjanna:

Donald Trump, forseti Bandaríkjanna, hefur nýlega boðað 25% tolla á innflutning frá Kanada og Mexíkó, sem áttu að taka gildi 1. febrúar 2025. Auk þess hefur hann hótað allt að 100% tollum á innflutning frá Kína, ef kínversk stjórnvöld samþykkja ekki að selja að minnsta kosti helmingshlut í TikTok til bandarísks fyrirtækis. Þessar aðgerðir endurspegla stefnu Trumps um að nota tolla sem tæki til að vernda innlenda framleiðslu og jafna viðskiptakjör.

Áhrif á íslenskan útflutning:

Þrátt fyrir að þessar aðgerðir beinist ekki beint að Íslandi, er hætta á óbeinum áhrifum. Aukin tollvernd í Bandaríkjunum gæti leitt til breyttra viðskiptaskilyrða og aukinnar samkeppni á mörkuðum þar sem íslenskar sjávarafurðir eru seldar. Því er mikilvægt fyrir íslenska framleiðendur að fylgjast náið með þróun mála og vera viðbúin að aðlaga sig breyttum aðstæðum.

Tillögur:

• Fylgjast með þróun mála: Íslensk stjórnvöld og útflutningsaðilar ættu að fylgjast grannt með breytingum á viðskiptastefnu Bandaríkjanna og meta möguleg áhrif á íslenskan útflutning.

• Auka fjölbreytni á mörkuðum: Til að draga úr áhættu vegna breytinga á einstökum mörkuðum er ráðlegt að leita nýrra markaðssvæða og styrkja viðskiptasambönd við önnur lönd.

• Styrkja tvíhliða viðskiptasamninga: Í ljósi óvissu á alþjóðlegum mörkuðum er mikilvægt að Ísland vinni að því að tryggja hagstæð viðskiptakjör með tvíhliða samningum, þar sem mögulegt er.

Þrátt fyrir þessar mögulegu breytingar er mikilvægt að hafa í huga að Ísland hefur sterka stöðu á alþjóðlegum fiskmarkaði og hefur nýlega aukið tollfrjálsan aðgang að Evrópusambandsmarkaðnum með nýjum samningi. Samkomulagið, sem tók gildi 1. janúar 2025, felur í sér átta tollkvóta fyrir fleiri en 50 tollnúmer, sem veita íslenskum útflytjendum aukinn tollfrjálsan aðgang að markaði ESB. Þetta eykur útflutningsmöguleika fyrir íslenskar sjávarafurðir og styrkir stöðu þeirra á erlendum mörkuðum.

stjornarradid.is

Í heildina gætu fyrirhugaðar tollabreytingar í Bandaríkjunum haft bæði jákvæð og neikvæð áhrif á íslenskan sjávarútveg. Þó að tækifæri gætu skapast vegna minnkandi samkeppni frá löndum sem verða fyrir tollum, er einnig hætta á aukinni samkeppni á öðrum mörkuðum. Því er mikilvægt að íslenskir framleiðendur séu vel undirbúnir og sveigjanlegir í ljósi þessara breytinga.

Greinargerð um rekstur Sigurjóns Þórðarsonar

1. Inngangur Sigurjón Þórðarson, alþingismaður og fyrrverandi atvinnurekandi, hefur rekið félagið Sleppa ehf. í tengslum við strandveiðar og smábátaútgerð. Gögn sýna að rekstur félagsins hefur verið undir eftirliti vegna launagreiðslna og annarra fjármálalegra atriða. Í sjávarútvegi er mikið gegnsæi, og almenningur hefur aðgang að gögnum um aflamagn, skipaskráningu og ársreikninga á vef Fiskistofu (https://www.fiskistofa.is) og Skattsins (https://www.rsk.is). Þessi greinargerð fer yfir rekstur félagsins og hvort hann hefur verið í samræmi við lög og reglugerðir.

2. Rekstrarsaga Sleppa ehf. Sleppa ehf. hefur verið virkt fyrirtæki í smábátaútgerð undanfarin ár. Gögn frá Fiskistofu og ársreikningar sýna:

• Félagið átti bátinn 1734 Skotta SK 138 árin 2018-2022, sem var notaður bæði til strandveiða og grásleppuveiða (https://gamli.fiskistofa.is/veidar/aflastada/einstokskip/?skipnr=1734).
• Á árinu 2024 er félagið skráð fyrir bátnum 7107 Sigurlaug SK, sem fékk strandveiðileyfi 2. maí 2024 en var sett í 0 flokk 17. júlí þegar strandveiðum lauk (https://gamli.fiskistofa.is/veidar/aflastada/einstokskip/?skipnr=7107).
• Ársreikningar sýna að félagið skilaði engum tekjum af fiskveiðum árið 2023 og að líklega hafi verið unnið að endurbótum á skipum (https://www.rsk.is/fyrirtaekjaskra).

3. Launagreiðslur og möguleg frávik frá reglum Eitt af lykilatriðum í rekstri sjávarútvegsfyrirtækja er að greiða lögboðnar launagreiðslur, sérstaklega í strandveiðum þar sem lágmarkshlutfall er 21% af aflaverðmæti auk launatengdra gjalda, sem gerir um 25% af tekjum (https://www.skatturinn.is).

• Á árunum 2018-2022 greiddi Sleppa ehf. einungis 3,7%-12,6% í laun og launatengd gjöld en á sama tíma hefði lágmark verið 25%.
• Árið 2017 var hlutfall launa 31,9%, sem telst eðlilegt, en eftir það minnkaði það verulega.
• Heildarmunur á raunverulegum launagreiðslum og reglugerðakvöðum er um 2,9 milljónir króna yfir tímabilið.

4. Skattaleg áhrif og hugsanleg brot á reglum Launagreiðslur eru mikilvæg tekjustofn sveitarfélaga og ríkisins. Vanreiknuð laun í rekstri Sleppa ehf. hafa því:

• Minnkað skattgreiðslur til ríkisins um nokkrar milljónir króna.
• Leitt til ólögmætrar skattalegrar hagræðingar ef ekki er hægt að réttlæta skertar launagreiðslur með rekstrarlegum ástæðum.

5. Eftirlit og aðgengi almennings að upplýsingum Sjávarútvegur á Íslandi er mjög gegnsær:

• Aflamagn, leyfi og skráning skipa er opinber á vef Fiskistofu.
• Ársreikningar fyrirtækja eru aðgengilegir á Skattinum og í fyrirtækjaskrá.
• Hægt er að fylgjast með launagreiðslum og hlutföllum þeirra í rekstrargögnum. Þetta gerir almenningi kleift að fylgjast með rekstri einstaklinga í greininni og greina hvort reglur séu virtar.

6. Niðurstaða Gögn sýna að rekstur Sleppa ehf. hefur verið óvenjulegur að því leyti að launagreiðslur hafa verið mun lægri en reglur kveða á um. Þetta hefur mögulega leitt til skertra skatttekna og gefur til kynna að ekki hafi verið farið að lögum um lágmarkslaunagreiðslur í útgerð.

Auk þess bendir rekstrarsagan til þess að fyrirtækið hafi reynt að lágmarka skattskyldar greiðslur með því að skrá lægri laun en viðmið segja til um. Þetta þýðir að ekki aðeins hefur opinberum aðilum verið hlunnfarinn um tekjur heldur hefur einnig verið skapað ósanngjarnt samkeppnisumhverfi í greininni. Ef rekstrarháttur fyrirtækisins er ekki rannsakaður frekar gæti það sett fordæmi fyrir aðra smábátaeigendur að forðast launagreiðslur með svipuðum hætti.

Með hliðsjón af gögnum er ljóst að Sigurjón Þórðarson hefur staðið fyrir rekstri sem virðist ekki vera í samræmi við lögbundnar kröfur um launagreiðslur og skattaskyldu.

Hagsmunasamtök ESB gegn togveiðum: Hvað er í húfi fyrir Ísland?

 

Á vettvangi Evrópusambandsins er sífellt meiri þrýstingur frá umhverfis- og hagsmunasamtökum um að draga úr eða jafnvel banna togveiðar. Þessi samtök hafa náð vaxandi áhrifum innan stefnumótunar ESB og leitast við að þrengja að togveiðum með auknum reglum, fjárhagslegum takmörkunum og neikvæðri umfjöllun. Ísland, sem byggir mikið á togveiðum, gæti orðið fyrir alvarlegum áhrifum ef þessi þróun heldur áfram óáreitt.

Árásir á togveiðar í Evrópu

Mikil umræða hefur verið innan ESB um að minnka togveiðar vegna umhverfisáhrifa þeirra. Hagsmunasamtök, oft studd af öflugum erlendum fjármögnunaraðilum, hafa reynt að knýja fram harðar takmarkanir eða bann á togveiðum í Evrópu, undir formerkjum sjálfbærni. Þessar raddir hafa náð eyrum ráðamanna í Brussel og verið teknar inn í stefnumótun um fiskveiðistjórn.

Á sama tíma hefur Evrópusambandið lagt áherslu á aukið gagnsæi í fjármögnun hagsmunaaðila og áhrifavalda í sjávarútvegi. Þessi nýju lög gætu leitt til þess að sjávarútvegsfyrirtæki sem nýta togveiðar verði undir sífelldri eftirlitslinsu á meðan andstæðingar þeirra fái að starfa óáreittir.

Afleiðingar fyrir Ísland

Íslenskar togveiðar eru burðarás í sjávarútvegi landsins, en ef hagsmunasamtök ná fram kröfum sínum um að draga úr togveiðum í Evrópu, gæti það haft eftirfarandi afleiðingar fyrir Ísland:

1. Minnkaður aðgangur að mörkuðum – Ef ESB samþykkir strangari reglur gegn togveiðum gæti það haft áhrif á sölu íslenskra togveiddra afurða í Evrópu. Lög og reglugerðir gætu orðið strangari og neytendur fengið villandi upplýsingar um sjálfbærni íslenskra veiða.
   
   
2. Aukin stjórnsýslubyrði – Nýjar kröfur ESB um gagnsæi og skýrslugjöf gætu þýtt að íslenskar útgerðir þyrftu að uppfylla sömu reglur og evrópskar, jafnvel þótt Ísland sé ekki hluti af sambandinu. Það myndi þýða aukinn kostnað fyrir íslenskan sjávarútveg.
   
   
3. Skert samkeppnisstaða – Ef togveiðar verða meira skotmark en aðrar veiðiaðferðir, gæti það skekkt samkeppnisstöðu íslensks sjávarútvegs gagnvart löndum sem hafa minna eftirlit með sjálfbærni. Þannig gætu íslenskar útgerðir lent í vandræðum á alþjóðamarkaði á meðan ríki utan ESB sætu áfram með frjálsari reglur.
   
   
4. Fjárfestingar í togveiðum í hættu – Þegar útgerðarfyrirtæki horfa til framtíðar mun óvissan um stefnu Evrópu hafa áhrif á fjárfestingar í nýjum togurum og tæknibúnaði. Ef togveiðar verða sífellt meira álitnar „óæskilegar“ af ráðamönnum í Brussel, gætu íslenskar útgerðir dregið úr fjárfestingum og tap á verðmætasköpun orðið verulegt.
   
   

Hvað þarf Ísland að gera?

Íslensk stjórnvöld og hagsmunaaðilar í sjávarútvegi þurfa að bregðast við áður en of langt er gengið í að þrengja að togveiðum.

* Virkar mótvægisaðgerðir – Ísland þarf að vinna betur að því að kynna sjálfbærni og árangur íslenskra togveiða. Íslenskt kvótakerfi og öflug fiskveiðistjórnun eru fyrirmyndir á heimsvísu og það þarf að koma skýrt fram í allri umræðu á alþjóðavettvangi.

* Öflugri rödd í Evrópu – Þrátt fyrir að Ísland sé ekki í ESB, hefur það hagsmuni af því að taka virkan þátt í umræðunni um evrópskar fiskveiðistefnur. Án sterkrar röddar Íslands gæti verið að nýjar reglur verði samþykktar án þess að tekið sé tillit til íslenskra aðstæðna.

* Samvinna við markaði utan ESB – Ísland gæti aukið áherslu á að tryggja sterka viðskiptasambönd við markaði utan Evrópu, þar sem ekki eru sömu pólitísku þrýstingar gegn togveiðum.

Lokaorð

Árásir á togveiðar eru ekki lengur aðeins fræðileg umræða – þær eru raunveruleg ógn við framtíð íslensks sjávarútvegs. Ef Ísland grípur ekki til aðgerða getur það fundið sig í þeirri stöðu að sjávarútvegurinn verði settur í varnarstöðu á erlendum mörkuðum.

Íslenskar togveiðar eru sjálfbærar og byggja á öflugri fiskveiðistjórnun sem hefur tryggt þjóðinni mikla efnahagslega velsæld. Því er nauðsynlegt að Ísland berjist fyrir sínum hagsmunum, standi vörð um sjávarútveginn og láti ekki hagsmunasamtök sem vinna gegn togveiðum ráða ferðinni í Evrópu.